Oeps, een onherstelbaar gat in je enige spijkerbroek? Waarschijnlijk ga je dan snel op zoek naar een nieuwe.Want een jeans is een onmisbaar item in veel klerenkasten. Miljoenen mensen over de hele wereld hebben een of meer spijkerbroeken in hun garderobe. Logisch, want anders dan vroeger, is er tegenwoordig voor ieder wat wils op spijkerbroekengebied. Er zijn sexy jeans om in uit te gaan. Maar ook wijde jeans voor wroetwerk in de tuin of om het huis in te schilderen. En denk eens aan de aandachtstrekkers met rafels en diamanten.Voor moslims zijn er nu zelfs de speciale Jeans. Dit zijn spijkerbroeken met een hogere taille en extra knieruimte, zodat knielen, en dus bidden, gemakkelijker gaat. De broek is bovendien rijkelijk bedeeld met zakken, waarin de drager spullen kan bewaren die hij tijdens het bidden af moet doen.

Goudzoeker kreeg broek

Maar de eerste spijkerbroek werd niet gemaakt om mooi te zijn. Ook niet om mee op te vallen, en zeker niet om in te bidden. In die broek moest gewerkt worden. Belangrijk was daarom dat hij sterk was. De spijkerbroek werd geboren in Amerika, in de tweede helft van de negentiende eeuw. Aan de Amerikaanse westkust werd toen veel goud gevonden.Van heinde en verre kwamen er mannen naar de goudmijnen. Rijk wilden ze worden. Eenmaal ter plaatse hadden ze niets anders dan hun blote handen om het felbegeerde goud mee te zoeken. Aan die mannen valt geld te verdienen, dacht de jonge Duitse immigrant Levi Strauss (1829-1902). Hij was in 1847 samen met zijn moeder naar Amerika geëmigreerd. Ruim zes jaar later begon Strauss in San Fransisco een fabriek waar hij voor de goudzoekers broeken maakte van canvasdoek. Een leuk idee, maar veel vraag naar de broeken was er jammer genoeg niet. Daarom probeerde Strauss iets anders: hij stapte over op een steviger soort stof, een katoensoort uit Frankrijk. Officieel heette de stof Serge de Nîmes, naar de Zuid-Franse stad Nîmes waar die werd geproduceerd. Maar de Amerikanen verbasterden dit al snel tot ‘denim’. Strauss’ denimbroeken sloegen aan bij de goudzo

ekers.

Maar de echte klapper bleef uit. Oorzaak: de allereerste exemplaren misten nog iets cruciaals.

Metaal was oplossing

Strauss’ broeken hadden een zwakke plek. Vooral bij de zakken scheurden ze vaak uit. Zeker bij goudzoekers die aan de stevige kant waren. In 1872 ontving Strauss een brief van Jacob Davis (1834- 1908), een kleermaker aan wie hij stof leverde. Hij riep de hulp van Strauss in.Davis was een bijzondere kleermaker. Hij had zo zijn eigen manier van broeken maken. De vrouw van een klant had hem gevraagd een extra stevige broek voor haar echtgenoot in elkaar te zetten. Haar man was nogal fors, en deed daarom nooit lang met zijn broeken. Davis ging aan de slag met klinknagels. Dit zijn een soort platgeslagen koperen spijkers, die hij in de broek sloeg op de plekken waar de meeste spanning op stond: de hoeken van de zakken, zowel aan de voor- als de achterkant, en het kruis. Het metaal in de broeken bleek het ei van Columbus. Andere kleermakers deden Davis maar wat graag na. En daarom wilde Davis zo snel mogelijk patent aanvragen op zijn broeken met spijkers. Maar de 68 dollar die dat zou kosten, kon hij in zijn eentje niet opbrengen. Vandaar de brief aan Strauss, waarin hij hem vroeg samen met hem het patent te kopen. De broek zou dan worden gemaakt van het denimstof van Strauss, en extra worden verstevigd met Davis’ klinknagels. Met zijn tweeën wisten ze de patentkosten op te brengen. En op 20 mei 1873 was de eerste echte waist overall een feit. Met knopen, want een rits kwam pas in 1926.Op de achterzakken stond met oranje garen een ‘v’. Die moest de vleugels van een arend voorstellen, die symbool staat voor vrijheid. Het garen werd oranje omdat Strauss dat mooi vond passen bij de koperen klinknagels. Een paar jaar later kwam nog een plaatje op de achterkant van de broek, van twee paarden die proberen de twee pijpen van een Levi’s uit elkaar te trekken. Boodschap: kijk eens hoe sterk deze broek is! Nog steeds zijn de paarden het logo van het merk. Levi’s broeken zijn inmiddels allang niet meer de enige broeken van spijkerstof en klinknagels. Rond 1890 verviel het patent van Levi’s op de spijkerbroek. En vanaf toen begonnen ook andere fabrieken de werkbroek, ook jeans genoemd, te maken. De spijkerbroek werd al snel het meest geïmiteerde kledingstuk ter wereld. De fabrikanten lieten de nagels op de achterzak en in het kruis wel achterwege. Reden? Die beschadigden de meubels en de zadels. Tegen woordig zitten ze bij veel spijkerbroeken alleen nog op de voorzakken. En terwijl de eerste jeans voor honderd procent uit katoen bestonden, wordt tegenwoordig vaak wat synthetisch materiaal aan de stof toegevoegd. Polyester bijvoorbeeld, dat de broek elastischer maakt.

Mannen hebben meer

Maar een klinknagel meer of minder, en het synthetische extraatje hebben de spijkerbroek niet minder populair gemaakt. Integendeel: van een broek die alleen gewild was bij werklieden, is het kledingstuk een broek van alleman geworden. ‘De spijkerbroek is een breed succes’, zegt Kris Broeckx.Hij is manager van Originals Denim Heaven in Antwerpen, een grote spijkerbroekenhandel die ook workshops over de spijkerbroek organiseert. ‘De broek wordt gedragen door mensen van nul tot zeventig jaar, door zowel blanken als zwarten, en door zowel arbeiders als directeuren.’ De meeste Nederlanders hebben drie jeansbroeken in de kast hangen, constateerde het modevakblad Textilia toen het twee jaar geleden onderzoek deed onder 2000 mensen. Slechts een heel klein deel, zes procent, is volledig spijkerbroekloos. Maar liefst een kwart is eigenaar van vijf of meer spijkerbroeken. En, opvallende uitkomst, hoewel vooral vrouwen bekendstaan om uitpuilende kledingkasten, zijn het juist de mannen die veel spijkerbroeken verzamelen. Een derde van hen heeft meer dan vier spijkerbroeken. Vrouwen houden het vaak bij een of twee. Volgens Rosita van der Kwaak, vakredacteur jeans van Textilia, komt dat doordat mannen bij meer gelegenheden een spijkerbroek aantrekken. ‘Zij kiezen zowel voor het werk als in hun vrije tijd voor een spijkerbroek. Terwijl vrouwen graag variëren in hun kledingstijl.’

         

Amerika bracht jeans

Wat is er met de jeans gebeurd de afgelopen eeuw? Hoe is de werkbroek van toen in onze kledingkast terechtgekomen? In Amerika verliep de verschuiving van mijnbroek naar alledaagse broek vooral via de filmindustrie. In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw verschenen hoofdrolspelers, in die tijd vaak cowboys, in spijkerbroek op het filmscherm. Bioscoopbezoekers, vooral jongeren, renden naar de winkel om ook zo’n stoere outfit te bemachtigen. Zo werd de spijkerbroekentrend gezet. In Europa ging het iets langzamer. Daar liep op dat moment nog vrijwel niemand rond in een spijkerbroek. Pas na de Tweede Wereldoorlog kleurde hier het straatbeeld blauw. Want tijdens die oorlog kwamen er tienduizenden Amerikaanse soldaten naar Europa om ons te bevrijden van de Duitse bezetting. En zij droegen spijkerbroeken. Die had het Amerikaanse ministerie van Defensie bij de Levi’s- fabriek voor hen besteld, omdat ze zo sterk zijn. Toen Europa was bevrijd, en de soldaten naar huis gingen, lieten ze de broeken achter. Om de Europeanen een plezier te doen, maar ook omdat ze geen zin hadden om al die spullen mee terug te slepen. De broeken waren zeer gewild onder de Europese bevolking. De Amerikanen hadden hen bevrijd, dus Amerika was hip. Al snel waren de broeken van de soldaten op, en werden nieuwe in de Verenigde Staten gehaald voor de verkoop in Europa. Het duurde niet lang of de Ameri- kaanse spijkerbroekfabrikanten hadden de Europese markt helemaal ontdekt.

Denim is sexy

De spijkerbroek is sinds de jaren zestig van de vorige eeuw wereldwijd een succesnummer. Maar waarom lukte dat juist de spijkerbroek? Blijkbaar hebben de blauwe pijpen ‘iets extra’s’. Denim blijkt in modeopzicht een streepje voor te hebben. ‘Het is een veelzijdige stof’, zegt Van der Kwaak. ‘Je kunt er steeds mee vernieuwen, door middel van wassingen, stiksels, kleuren. Dat maakt dat we jeans blijven kopen.’ Bovendien is de stof ijzersterk. De katoendraden, waar denim uit bestaat, zijn van zichzelf al stevig. En het speciale weefsel zorgt ervoor dat spijkerstof nog meer kan hebben en langer meegaat. Denim wordt geweven in keperbinding. De inslagdraad (de blauwe aan de buitenkant) gaat steeds over twee kettingdraden (de witte aan de binnenkant) heen, en onder één kettingdraad door. Op deze manier ontstaat een heel dicht geweven stof, en dat maakt de keperbinding zo sterk. Maar andere katoenen broeken zijn toch ook sterk? Waarom zijn nu net de blauwe spijkerbroeken zo gewild? Eén reden is al heel oud: donkerblauw wordt niet zo snel vies. Dat wil zeggen: als er vlekken opkomen, zie je ze niet snel. En dat was ook een van de redenen dat een jeans zo’n praktische broek was om in te werken. Ook zijn er wetenschappers die denken dat de kleur blauw erotiserend werkt, zoals hoogleraar communicatie Arthur Asa Berger (San Francisco State University). Hij schrijft in zijn boek Reading Matter: Multidisciplinary Perspectives on Material Culture dat ‘komedies en films die veel blauw materiaal gebruiken, daar een seksuele bedoeling mee hebben’. Kortom: het erotiserende effect van de kleur blauw heeft wellicht ook aan het succes van de blauwe spijkerbroek bijgedragen. Bekende modeontwerpers zijn in elk geval zeer jaloers op de letterlijk en figuurlijk ijzersterke vinding van Strauss en Davis. Topontwerper Yves Saint Laurent zou ooit hebben toegegeven dat hij de spijkerbroek had willen uitvinden. Een scala aan mooie eigenschappen schijnt hij aan de jeans te hebben toegedicht, zo gaat het gerucht in de modewereld: ‘Wat een expressie, wat een seksappeal, en wat een eenvoud.’

Peacejeans

In de jaren ’60 en ’70 werd de spijkerbroek veel gebruikt als protestbroek. Indianen trokken hem aan als ze de straat opgingen om te demonstreren tegen de overheid, die hun land wilde annexeren. En toen hippies tegen de Vietnamoorlog protesteerden, verschenen ze massaal in jeans die waren bezet met geborduurde bloemetjes.

Ziek van Jeans ?

Hoe strakker, hoe beter. Dat was tenminste de filosofie in de jaren ’80. De beste spijkerbroek was de spijkerbroek die je alleen dicht kreeg als je op de grond lag, met je buik ingehouden. Maar aan zo’n broek kleven ook nadelen. Malvinder Parmar is medisch directeur van het Canadese Timmins & District-ziekenhuis. Hij schreef in 2004 in het Canadian Medical Association Journal over 3 vrouwen die in het ziekenhuis werden behandeld voor een zenuwafwijking.

Eentje was bang dat ze leed aan multiple sclerose, een chronische ziekte van het zenuwstelsel. De ware oorzaak van de pijn was gelukkig minder ernstig, wist Parmar te vertellen. De vrouwen hadden gewoon te strakke en te lage heupbroeken gedragen. Daardoor was een zenuw onder het heupbeen bekneld geraakt, en dat leverde een tintelend of brandend gevoel op. Nadat de vrouwen op aanraden van Parmar 6 weken loszittende kleding zoals jurken hadden gedragen, waren ze genezen van hun pijn.

Bron: Quest, oktober 2006